Arth Ursus Oso Osu

Ychydig iawn o eirth sy'n dal i fyw ym mynyddoedd gorllewin (Somiedo) a dwyrain (Picos de Europa) Asturias. Ers 1973 mae'n drosedd eu lladd nhw; cyn hynny roedd helwyr yn dod yma i'w saethu. Ac mae'n anodd iawn cael gwybod faint yn union sydd ar ôl. Mae un amcangyfrif yn sôn am 20 i gyd, ond eraill yn dweud bod y boblogaeth orllewinol yn awr wedi cyrraedd y 30.
Er inni fynd i gerdded yn Somiedo sawl gwaith, yr unig un a welsom erioed yw hwn yn y sŵ lleol, un a gafwyd yn genau bach amddifad.
Ond roedd stori yn y papur ddwy flynedd yn ôl am ymwelwyr a ddaeth o hyd i un tebyg ar lwybr yn Somiedo, felly chi byth yn gwybod.
Llysieuwyr ydyn nhw rhan fwyaf, yn bwyta mês, castanau neu ffrwyth ffawydd - a mel werth gwrs. Mae'r trigolion yn dodi'r cychod gwenyn o fewn gylch o wal heb ddrws, yn ddigon uchel i rwystro arth rhag ei dringo. (Mae'n nhw'n dalach na fi, ar eu deutroed yn gallu cyrraedd 2m).
Mae un grŵp, Fundación Oso de Asturias, yn gofalu am ddwy arthes mewn ardal eitha eang yng nghanol y dalaith, y Valle de Trubia. Cafwyd y rhain hefyd yn amddifaid ifainc, ond erbyn hyn mae un (efallai) ar fin geni cenawon. Fyddwn ni ddim yn gwybod tan ddechrau mis Mawrth pan fydd 'Tola' yn deffro ar ôl cysgu drwy'r gaeaf. A phryd hynny gobeithio cawn ni gyfle i gerdded y llwybr sy'n pasio heibio lle maen nhw'n byw.