Trên i'r Topiau

Dros ganrif yn ôl, ym 1908, fe agorwyd rheilffordd yr holl ffordd o dref Arriondas lan dyffryn Sella i Cangas de Onis, ac yna i eglwys Covadonga ac ymhellach i'r gweithiau mwyn yn Comeya y Buferrara.  Prif bwrpas y lein oedd cario 'manganese' i lawr o'r mynyddoedd ar gyfer diwydiannau canol Asturias, ond yn fuan wedyn fe ddechreuwyd mynd â theithwyr hefyd, trigolion pentrefi'r ardal ynghyd ag ymwelwyr ar eu ffordd i'r eglwys, un o safleoedd mwyaf pwysig hanes Asturias.

Comeya heddiw

 Bryd hynny wrth gwrs doedd yr heolydd yn ddim mwy na llwybrau cerrig a mwd, ac roedd teithio mewn trên dipyn yn hwylusach. Daeth yr ymweliad â'r eglwys yn boblogaidd iawn, ac yn ystod 20au'r ganrif honno roedd cynlluniau ar y gweill i drydaneiddio'r lein ac i redeg gwasanaethau uniongyrchol o ddinasoedd fel Bilbao, dros 200km i ffwrdd. Mae lluniau o'r hen drenau i'w gweld yma:
Ond ym 1933 fe gaewyd gloddfa'r Buferrera, yn ymyl y Llynnoedd, ac yn ystod y 15 mlynedd nesaf, drwy ryfel a chyfnod unbeniaeth Franco, dirywio'n raddol wnaeth y wasanaeth nes ei chau'n gyfangwbl ym 1944. Byth ers hynny mae galwadau wedi dod i ail-osod lein Covadonga: mae'n debyg na eith hi fyth lan i'r Llynnoedd eto oherwydd rheolau'r Parc Cenedlaethol.
Bum mlynedd yn ôl, yn 2005, dyma gyhoeddi cynllun arall ar gyfer tram fyddai'n cario ymwelwyr o'r meysydd parcio yn y dyffryn hyd at Covadonga. Fe dalodd llywodraeth Asturias 3 miliwn o euros ar gyfer y tir i godi gorsaf - a na fe. Does dim byd wedi digwydd ers hynny. A phan ddaeth y gweinidog amgylchedd i'r ardal yn ddiweddar, na gyd ddywedodd e oedd bod yn rhaid archwilio'r cynllun. Ar ôl 5 mlynedd. A 3 miliwn o euros o leiaf.
Beth sy'n digwydd ar hyn o bryd yw bod yr heol ar gau i geir yn ystod yr haf, a phawb yn gorfod talu i fynd mewn bws naill ai i Covadonga neu i'r llynnoedd. Tybed a welwn ni drên - neu dram - eto ?