Roedd plant y dref gyfagos yn cael diwrnod arbennig ddoe i ddysgu iaith oedd yn cael ei siarad gan rai o'u teidiau. Ffynnodd y 'xiriga', iaith y gweithwyr teils neu 'tejeros' hyd at amser Franco, ond fe'i greuwyd gan y minteioedd oedd yn gadael pentrefi tlawd dwyrain Asturias i chwilio am waith ganrif ynghynt. Bydden nhw'n sefydlu gwersyll y tu allan i bentref neu dref, palu'r clai, ffurfio teils neu frics a'u llosgi nhw'n galed, a'u gwerthu nhw i bwy bynnag oedd yn codi tŷ neu'n ail-osod to. Mae o leiaf 3 henwr yn y pentre - dros eu 70 erbyn hyn - fu'n gweithio fel tejeros, yn teithio dros y mynyddoedd i daleithiau León neu Burgos. Daeth un ohonyn nhw i godi wal inni, a rwy'n cofio fe'n dweud bod y brics oedd gyda ni 'wedi'u pobi'n dda'.
Ac roedd angen iaith gyfrin arnyn nhw am eu bod yn ddieithriaid, rhag ofn y byddai pobl yn ymosod arnyn nhw neu dwyn eu harian. Doedd hi ddim yn cael ei pasio mlaen i'r plant onibai eu bod nhw hefyd yn y gwaith.
Yn ddiddorol, mae nifer o'r geiriau yn dod o'r Fasgeg: iaith na fyddai'n ddealladwy o gwbl i drigolion y taleithiau deheuol (a digon prin yn Asturias ei hunan). Un enghraifft: asua = tân (Basgeg sua). Mae eraill yn cael eu ffurfio o 'backslang', e.e. drama = madre (mam).
Dyw hi ddim yn debyg o barhau fel iaith lafar, ond dwy ddim yn credu chwaith y bydd y xiriga yn cael ei hanghofio'n llwyr.
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
Difyr. Efallai dechreua i erthygl amdano ar y Wicipedia Cymraeg.
ReplyDelete