Mae cyngor Llanes yn nwyrain Asturias wedi penderfynu trefnu llwybr cerdded fydd yn esbonio hanes y Rhyfel Cartref yn yr ardal yn niwedd 30au'r ganrif o'r blaen.
Y syniad yw y bydd pobl ifanc yr ardal, yn ogystal ag ymwelwyr, yn cael cyfle i wybod mwy am beth ddigwyddodd yma. Y peth cyntaf yw gwneud rhestr o feysydd pob câd, a lleoliad pob ffos (fosa yn Sbaeneg) lle saethwyd pobl neu lle daflwyd cyrff rhai wedi eu lladd mewn mannau eraill.
Brwydr fwyaf enwog ymgyrch Asturias ym 1937 yw Mazucu, ym mynyddoedd y Cuera, sydd o fewn ffiniau cyngor Llanes, ond â dweud y gwir mae'n anodd meddwl am un ardal yn unig oherwydd roedd yr ymladd yn lledu dros rannau helaeth o'r Cuera a'r Picos de Europa. Bu ymladd ffyrnig yn Covadonga ei hunan, oedd mor bwysig i Franco oherwydd ei arwyddocâd brenhinol a chrefyddol: roedd yn cynrychioli'r Sbaen yr oedden nhw'n gweld yn diflannu.
Roedd yn cael help mawr gan Lleng y Condor - Almaenwyr wedi eu danfon gan Hitler oedd yn ymladd ar y llawr ac yn bomio o'r awyr. Ac yn bomio trefi (fel Gernika/Guernica gynt) yn ogystal â lleoliadau milwrol. Heb y rhain fe allasai'r canlyniad wedi bod yn hollol wahanol.
Y diwrnod yr oedd Gernika yn cael ei chofio yn yr Arddangosfa yn Paris ym mis Medi 1937, yr oedd Cangas de Onis, tref sydd yn awr yn 'borth i'r Picos' yn cael ei distrywio gan fomiau'r Almaenwyr.
Efallai bydd hi'n cymryd dipyn o amser i daith gerdded Llanes gael ei weithredu, ond mae wastad yn bosib cerdded y mynyddoedd a chofio'r erchylltra a fu.
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment