Pelayo, buddugwr Covadonga

Bu'r Mwriaid yn llywodraethu mewn rhannau helaeth o'r penrhyn Iberaidd am bron i wyth canrif. Ond fe ddechreuodd gwrthsafiad y trigolion dim ond rhyw 20 mlynedd ar ôl iddyn nhw gyrraedd, a hynny yn Asturias. Mae brwydr Covadonga erbyn hyn yn rhan bwysig o chwedloniaeth Asturias a Sbaen: rwy'n cofio clywed Gweinidog Tramor Madrid yn cyfeirio ato yn ystod y rhyfel bychan gyda Morocco ar Ynys y Persli rai blynyddoedd yn ôl.
Pelayo oedd arweinydd yr Astwriaid (Fisigothod) ym mrwydr Covadonga, ac o'i ennill fe lwyddodd i sefydlu Brenhiniaeth Asturias, sy'n cael ei ystyried fel dechrau'r adfywio Cristnogol a arweiniodd yn y pendraw at ddiarddel y Mwriaid ym 1492. Mae'n dal yn enw poblogaidd i fechgyn Asturias.
Fe gafodd Pelayo Frenin ei gladdu yn Abamia, ddim yn bell o Covadonga, er bod y corff wedyn wedi'i symud a heddiw does neb yn gwybod lle mae e.
Dyma ran o gerfwaith drws yr eglwys yn Abamia, sy'n dangos 'y bradwr Oppas' yn cael ei lusgo i uffern gael un o'r diawliaid. Roedd Oppas yn esgob oedd mynd mynd draw at y Mwriaid. Yn ôl y traddodiad, roedd e wedi ceisio dwyn perswâd ar Pelayo i roi lan, a hynny ychydig cyn brwydr Covadonga. Dyw'r enw Oppas ddim wedi goroesi yn yr ardal.