Hafod y Picos

Ddoe oedd diwrnod agoriadol swyddogol mynyddoedd y Picos de Europa ar gyfer pori. Erbyn diwedd y dydd yr oedd 1000 o wartheg wedi cyrraedd eu 'hafod' a byddan nhw'n aros yno tan ddiwedd mis Medi neu ddechrau Hydref. Mae'r dyddiad yn cael ei bennu gan awdurdodau'r Parc Cenedlaethol ac yn dibynnu ar y tywydd.
Nid gwartheg yn unig sy'n mynd: mae defaid, geifr a cheffylau'n cael pori'r gwair llawn perlysiau. Bydd rhai'n cael eu gwerthu i gigyddion ym marchnadoedd yr hydref, ond diben y rhan fwyaf yw cael eu godro (ond am y ceffylau!) ar gyfer gwneud caws.
Yn aml iawn mae'r gwartheg ar y mynydd yn byw mewn teuluoedd, a'r tarw gyda nhw, sy'n edrych yn rhyfedd inni efallai. Ond hyd yn hyn ni chawsom unrhyw drafferth wrth gerdded heibio iddyn nhw - er fy mod i weithiau wedi gadael llwybr hawdd am fod tarw yn sefyll yn ei ganol e a gorfod dringo man bach serth.
Mae'r gwartheg yma'n pori la Vega de Comeya, yn agos i lynnoedd Enol ac Ercina, sy'n enghraifft o 'polje', gair o darddiad Slofeneg. Mae'n golygu dyffryn gyda gwaelod eang mewn ardal o garreg galch lle mae'r dŵr yn llifo drwy ogofâu o dan llawr y dyffryn. Mae'r dŵr yn torri'r graig sydd rhwng yr ogofau fel bod rhannu o'r tir yn suddo ac yn ffurfio pant enfawr sy'n edrych fel gwely hen lyn.
Ond i'r anifeiliaid lle bwyta delfrydol yw e.